1989 оны 03-р сарын 16-нд Египетийн Хеопсийн пирамидаас /Great Pyramid of Cheops/ холгүйхэн, ердөө тавхан метрийн гүнээс 4,400 жилийн настай занданшуулсан шарил /мумми/ олдсон юм.

Уг мумми нь тухайн үеийнхээ язгууртан залуу эмэгтэйнх болох нь тогтоогдсон бөгөөд түүний нүүрийг хучсан хэсэгт яг л Мона Лиза мэт инээмсэглэсэн хэлбэр нь хадгалагдан үлдсэн байсан гэнэ.

Египетийн эртний олдворын албаны фараоны хөшөө дурсгалыг хариуцсан захирал Али Хассан /Aly Hassan/ “Тэр үнэхээр хайр татам төрхтэй байсан” гэж хэлсэн юм. Хассан мөн муммиг Египетээс олдсон хамгийн эртний буюу ойролцоогоор 4.400 жилийн настай гэж тодорхойлсныг ч хэлэв.

Нээлтийн үед Египет судлаачид гайхаж байгаагаа илэрхийлэхдээ Гизагийн пирамидын ойролцоох талбай эртнээс маш их судлагдсан, сүүлийн хоёр зууны туршид хамгийн агуу археологчдын малтлагууд хийгдсэн байтал энэ олдвор тааралгүй үлдсэн нь үнэхээр сонирхолтой юм.

Эртний олдвор судлаачид булшийг санамсаргүйгээр олох үед булшны битүүмжлэл нь бүрэн бүтэн байсныг зарласан нь ч энэ олдворын үнэ цэнэтэй байдлыг нэмэгдүүлж байгаа юм. Булш руу орсон албаныхан анх муммийг олсон бөгөөд бүсгүй толгойдоо алтан навчаар чимсэн хүрэл титэм зүүж, хүзүүндээ үнэт гоёлтой байжээ. Мөн бунхнаас үнэт эдлэл, вааран эдлэл, модон эдлэл, шилний хэсэг, цахиур чулуу, обсидиан буюу галт уулын гаралтай шахмал чулуу, сармисны хумс, арав гаруй шүд олдсон байна. Модон эдлэл, сармисыг бунханг шавьжнаас хамгаалахын тулд байрлуулсан байж болзошгүй гэж таамгалсан.

Бунханд буй эмэгтэйн язгууртан байсныг түүний бунханд хамт оршуулсан үнэт эдлэл болон өндөр албан тушаалтнуудыг оршуулдаг газарт бунхалсан зэрэг нь тодорхой хэлж өгсөн байна.

Бүсгүй нас барахдаа 22 орчим настай байсан бөгөөд 1 метр 55 см орчим өндөртэй байсан гэж таамаглаж байна. Судлаачид шарилыг МЭӨ 2465 оноос МЭӨ 2323 он хүртэл хаанчилж байсан Тавдугаар эзэнт гүрний /Fifth Dynasty/ үед хамаарна гэж үзсэн. Оршуулгын газар дахь бусад шарилууд мөн тэр үеийнх байдаг тул түүнийг угсаа залгамжлах гүнж байсан байж болох юм гэсэн таамаг ч бий. Муммигийн бие нь маш сайн хатаж, хамгаалагдсан байсан бөгөөд зөөлөн бөсөөр сайтар ороож, толгойн доод хэсэгт нь сайн бэхэлсэн байжээ.

Гизагийн бүсийн ерөнхий захирал Захи Хавасс /Zahi Hawass/ “мумми олдсон голын аманд өөр ч чухал хүмүүний бунхан байсан байж магадгүй” гэж үзэж байгаагаа хэлжээ.

Гизагийн хавтгайн орчимд хоёр ч дээдсийн оршуулгын хэсэг байдгийн нэг нь Гизагийн зүүн талд орших бөгөөд тэнд хаадыг оршоож байсан. Харин баруун талаас 4.600 жилийн өмнөөс буюу тавдугаар эзэнт гүрний үед хамаарах шинэ мумминууд олдоод байгаа нь энэ билээ.

Олдворыг олсон судлаачдын хувьд нэг зүйл нууц хэвээр үлдсэн нь эдгээр эртний настай мумми нь хаадын бунхнуудтай ямар шижмээр холбогдох ёстой учир зүйг олох байгаа аж.

“Египет судлаачид мумми түүнийг хийх муммифизаци аргыг Египетд 3000 гаруй жилийн өмнө Христийн шашин орж ирсэн үетэй холбон ойлгож, энэ үед л энэхүү нарийн арга бий болсон гэж үздэг. Гэтэл энэхүү шинэ олдвор нь 4,400 жилээр хэмжигдэх настай байгаа нь археологийн хувьд маш үнэтэй олдвор бөгөөд бидний муммигийн талаархи огноог цааш сунгаж, түүний хадгалалт, хийх үйл явцын талаархи ойлголтыг илүү баяжуулж өгөх сайн талтай” гэж Хассан хэлэв.

Хамгийн анх олдож олонд танигдсан мумми бол Саккара дахь Нефер хэмээх булшнаас олдсон Ватигийн /Waty/ мумми юм. Энэ мумми нь Тавдугаар эзэнт гүрний сүүл үед холбогддог бөгөөд давирхай шингээсэн боолтоор маш сайн боож хадгалсан тул хөлийн улны хээ нь ч харагддаг байна.

Египетчүүд олон жилийн туршид байгалийн хадгалагч уусмалыг ашиглан мумми хийх үйл явцыг боловсронгуй болгосон. Энэ үйл явцыг тойрсон нууцыг тайлахад саад болж буй зүйл бол эртний хүмүүс занданшуулах зан үйлийн тухай дүрс зургийг дутуу үлдээсэн явдал юм.

Энэхүү мумми болон бусад олдворууд, ханын зургийг түшиглэсэн судалгааны ажил үргэлжилсээр байгаа бөгөөд одоогоор аль нэг музейн бүрэлдэхүүнд орсон гэсэн мэдээлэл алга байна.

Эртний египетчүүд хүний бие нь үхсэний дараа буюу хойд насандаа сүнстэйгээ эргэн уулзалддаг гэж итгэдэг байсан учир талийгаачийн биеийг аль болох “сайнаар” нь хадгалах гэж хичээдэг байжээ. Ингэхдээ дотор эрхтнүүдийг нь гаргаж авах хэрэгтэй бөгөөд ингээгүй нөхцөлд биеийг хатааж занданшуулах нь бараг бүтэхгүй зүйл байсан гэдэг. Үүнийг ойлгож авахын тулд Египетчүүд бараг 800 жил зарцуулсан байна.

Талийгаачийн бие дотор үлдээж болох цорын ганц эрхтэн бол зүрх.

Учир нь зүрхэнд хүний оюун ухаан, бие сэтгэл хадгалагдаж байдаг гэж итгэдэг байсан тул энэ нь хойд насанд яах аргагүй хэрэгтэй зүйл гэж үздэг байв.

Талийгаачийн цогцсыг занданшуулахад маш нарийн ажиллагаа шаардагдах бөгөөд биеийг тусгай аргаар хатааж, дотоод эрхтнийг нь салган авч, зориулалтын тосоор тосолж, маалингаар хийсээр боолтоор боох гээд энэ бүх үйл ажиллагаа 70 хоног үргэлжилдэг байж. Үүний зэрэгцээ, уг ажилд мэс засалчаас эхлээд болсон явдлыг бичиж үлдээх бичээч нар гээд олон хүмүүсийн оролцоо шаардлагатай учир үнэ хөлс нь төдий чинээ өндөр байсан юм.

СЭТГЭГДЭЛ БИЧИХ