Норвегийн цаначин, Олимпийн найман удаагийн аварга, дэлхийн есөн удаагийн аварга Бьёрн Эрленн Де́ли
Бьёрн Эрленн Де́ли /Bjørn Erlend Dæhlie/ 1967 оны 6-р сарын 19-нд Хедмаркийн Эльверум хотноо төржээ.
Дели 1992-1999 онд зургаан удаа Дэлхийн цомд түрүүлж, 1994, 1998 онд хоёрдугаарт орж байжээ. Дели 1991-1999 оны хооронд олимп, дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс нийт 29 медаль хүртсэн нь түүнийг цанын спортын түүхэн дэх хамгийн өндөр амжилт үзүүлсэн эрэгтэй цаначин болсон юм.
Намтар
Түүнийг Норвегийн Эльверум хотод төрсний дар тэднийх тэр Наннстад руу нүүж ирсэн байна. Дели спортын амжилтаа ихэвчлэн хүмүүжилтэй холбон тайлбарладаг.
Бага наснаасаа тэрээр ан агнуур, загасчлах, явган аялал, завиар явах, хөл бөмбөг тоглох, мэдээж цанаар гулгах спортоор идэвхтэй хичээллэдэг байв. Бага наснаасаа Дели хөлбөмбөгчин болохыг хүсдэг байсан ч дасгалжуулагчийнхаа ятгалт хүсэлтийн дагуу цанын спортыг сонгосон юм. Дели залуу насандаа тийм ч хурдан амжилт гаргаж чадаагүй ч үр дүнгээ байнга ахиулсаар нэг л мэдэхэд FIS-ийнWorld Cup тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон байлаа.
Бьорн Дели 1988 оны Канадын Калгари хотод болсон өвлийн олимпийн наадамд Норвегийн цанын багт багтсан ч уралдаагүй юм. Харин тэрээр багийн нөхдөөсөө харж суралцсан тэр олимп нь түүний дараагын амжилтын өмнөх чухал үе байсан хэмээн ярьсан байдаг.
Тэрээр 1989 оны нэгдүгээр сард дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний анхны гараагаа Кавголово хотод 15 км-ийн чөлөөт сэлэлтийн төрөлд 11-р байр эзэлсэн. Тэр оныхоо 12-р сард дэлхийн цомд анхны ялалтаа 15 км-ийн чөлөөт тэшилт төрөлд алтан медаль хүртсэнээр авсан юм.
1991 онд Вал ди Фиемме хотод болсон цанын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд Дели дэлхийн аваргын анхны алтан медалиа хүртжээ. Тэрээр цанын домогт тамирчин Гүндэ Сваныг 15 км-ийн чөлөөт сэлэлтийн төрөлд ялж түрүүлсэн. Тэр үед Дели нэрд гараагүй залуу тамирчин байсан тул энэ нь гэнэт цоорсон амжилт байлаа. Мөн энэ медаль нь 1982 онд Ослод алтан медаль хүртсэн Оддвар Брогийн дараа дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс олон жилийн дараа авсан Норвегийн хувийн гарааны алтан медаль байв. Дели багийн хамт 4х10 км-ийн буухиа уралдаанд ч ялалт байгуулсан.
1992 онд Делигийн ноёрхлын үе эхэлсэн. Тэрээр энэ жил анх удаа дэлхийн аварга болсон бөгөөд дараагийн долоон жилийн хугацаанд энэ амжилтаа дахин таван удаа давтсан билээ.
1992 оны Альбервиллын Олимпод 3 алт, 1 мөнгөн медаль зүүлээ. Тэрээр 15 км-ийн чөлөөт, 50 км-ийн зайд алтан медаль хүртэж, 4х10 км-ийн буухиа уралдаанд Норвегийн багтайгаа алтан медаль хүртлээ. 30 км-ийн сонгодог зайд мөнгөн медаль хүртсэн юм. Дели өөрийн багийн анд байсан 10 км-ийн чөлөөт сэлэлтийн төрөлд дөрөвдүгээр байр эзэлсэн
1992 онд Делигийн ноёрхлын үе эхэлсэн. Тэрээр энэ жил анх удаа дэлхийн аварга болсон бөгөөд дараагийн долоон жилийн хугацаанд энэ амжилтаа дахин таван удаа давтах болно. Альбертвилл хотод Дели анхны олимпийн медалиа хүртлээ. Тэрээр 10/15 км-ийн чөлөөт, 50 км-ийн зайд алтан медаль хүртэж, 4х10 км-ийн буухиа уралдаанд Норвегийн багт багтсан. Тэрээр 30 км-ийн сонгодог уралдаанд мөнгөн медаль хүртсэн.
Дели 10 км-ийн чөлөөт тэшилт төрөлд дөрөвдүгээр байрт орж, багийн анд Вегард Улванг алтан медаль хүртжээ. Дели, Улван нар тус бүр гурван алт, нэг мөнгөн медаль хүртэж, тэмцээнийг дуусгасан юм. Энэ амжилтын төлөө төлөө Дели Олимпийн наадамд оролцсон Норвегийн шилдэг тамирчинд олгодог Фернлигийн шагналыг хүртжээ.
1994 онд Норвегийн Лиллехаммер хотноо зохиогдсон өвлийн олимпод Дели 10 км-ийн сонгодог, 15 км-ийн чөлөөт тэшилт төрөлд алтан медаль хүртэж, 30 км-ийн чөлөөт тэшилт төрөлд Томас Алсгардадялагдсанаар мөнгөн медаль хүртжээ.
Харин 4х10 км-ийн буухиа Норвеги Италийн багуудын хооронд маш хүчтэй өрсөлдөөн явагдаж Италчууд түрүүлсэн юм. 4-р ээлжид Сильвио Фаунер Делиг хожсоноор Италичууд алтан медаль хүртсэн.
Дараагийн жилүүдэд Томас Алсгард Норвегийн буухиа багийн дөрөвдүгээр ээлжид гүйсэн бол Дели гуравдугаар ээлжинд гулгах болсон. Алсгард 4-р ээлжний шилдэг спринтер гэдгээ харуулж чадсан.
1997 оны Тронхеймын цанын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн Делигийн хувьд хамгийн амжилттай болсон. Тронхейм хотод хүрэлцэн ирсэн олныхоо өмнө тэрээр 10 км-ийн сонгодог гүйлт, 10+15 км-ийн хөөх уралдаан, 4х10 км-ийн буухиа уралдаанд алт авч бүх уралдаанд медаль хүртлээ. Түүнчлэн чөлөөт тэшилт 30 км мөнгө, 50 км-ийн сонгодог төрөлд хүрэл медаль хүртсэн билээ.
1998 оны Наганогийн сүүлчийн олимпоос Дели гурван алт, нэг мөнгө хүртсэн. Тэрээр 10 км-ийн сонгодог уралдаан, 50 км-ийн чөлөөт уралдаан, 4х10 км-ийн цанын буухиа уралдаанд түрүүлсэн. 15 км-ийн чөлөөт тэшилт төрөлд мөнгөн медаль хүртсэн.
Дели 50 км-ийн чөлөөт тэшилт төрөлд Шведийн цаначин Никлас Йонссоноос найман секундын өмнө барианд орж билээ. Хоёр цаначин ялалтын төлөө бүхнээ зориулж уралдсан энэ уралдааныг Дели хамгийн хүнд хэцүү уралдаан болсон гэж тодорхойлсон. Олимпын үеэр нэгэн содон зүйл болсон нь Дели 10 км-ийн уралдааны дараа Кенийн цаначин Бойтыг 20 минутын турш барианд орохыг хүлээж Бойтыг дэмжсэн юм. Филип хүүхдүүдийнхээ нэгийг Дели гэж нэрлэсэн. Тэд олон жилийн турш нөхөрлөж буй:
Дели 2002 онд Солт Лейк-Ситид болох өвлийн олимпод оролцохоор төлөвлөж байсан ч 1999 оны 8-р сард роликтой тэшүүрийн осолд орж нуруугаа гэмтээсэн. Нурууны гэмтэл нь Дели цуглуулгадаа олон медаль нэмэхэд саад болж тэрээр нөхөн сэргээх эмчилгээ, мэс засал хийлгэсэн ч төгс эмчлэгдэхгүй байсаар 2001 оны гуравдугаар сард их спортоо орхисон билээ. Түүний спортоо орхихоор шийдсэн нь Норвеги бүү хэл дэлхийн спорт сонирхогчдыг цочирдуулсан юм.
Дели Олимпын 8 удаагын аварга амжилт нь өвлийн олимпийн дээд амжилт бөгөөд гурван олимпоос цуглуулсан 12 олимпийн медалтай. Түүнтэй адилхан 8 олимпын аварга гэсэн дээд амжилтыг түүнийг нутаг нэгтнүүд болох цаначин эмэгтэй Марит Бьёрген, биатлон Уле-Эйнар Бьёрндален нар л үзүүлсэн юм. Бьюрген 3 хүрлээр илүү бол Бьёрндален 1 хүрэл медалиар илүү амжилттай билээ.
Олимпод үзүүлсэн амжилтынхаа хажуугаар дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд өндөр амжилт үзүүлж, 17 медаль авснаас ес нь алт байв. Тэрээр 1997 онд Тронхейм хотноо болсон дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд онцгой амжилт үзүүлж тэмцээний таван төрлөөс бүгдэд нь медаль хүртэж байжээ. Хэдийгээр гэнэтийн байдлаар спортоос эрт зодог тайлсан ч Дели бүх цаг үеийн өвлийн олимпийн хамгийн агуу тамирчдын нэг гэж тооцогддог.
Бьорн Дели олон склерозтой хүмүүсийн төлөө ажилладаг ашгийн бус байгууллагуудыг дэмждэг. 2009 онд Дели олон склерозын эмчилгээнд зориулж хандив цуглуулах зорилгоор Америкийн Биркебейнер уралдаанд оролцсон. Дели 54 км-ийн сонгодог уралдаанд оролцож хоёрдугаар байр эзэлсэн.
2011 онд Дели Финляндын Хурдалд болсон цанынуралдаанд түрүүлсэн. 2011 онд Дели Мартиалонга, Васалоппет зэрэг холын зайн уралдаанд оролцох хүсэлтэй байгаагаа зарлаж оролцсон билээ.
Дели бол Норвегийн хамгийн алдартай хүмүүсийн нэг юм. Тэтгэвэрт гарсны дараа тэрээр үл хөдлөх хөрөнгө, загварын чиглэлээр амжилттай бизнесмен болсон. Түүний үл хөдлөх хөрөнгийн хөрөнгө оруулалт нь түүний хөрөнгийг хагас тэрбум гаруй крон хүртэл өсгөсөн юм. Мөн цанын хувцасны брэнд гарган сурталчилаж Gutta på нэртэй телевизийн шоу зохион байгуулдаг ажээ.
СЭТГЭГДЭЛ БИЧИХ