ЭГЭЛ БУС АМЬДРАЛ: Ослоор дөрвөн амь нь тэнгэрт дэвшиж, үлдсэн гурван зүрхээ аврахаар тэмцэж буй ГЭР БҮЛ

“Эхлээд охин маань тэнгэрт одоход гэр бүлийн минь гэрэл гэгээ түрүүлээд явчихлаа л гэж бодсон. Дараа нь, нөхөр минь өөд болоход “тэр маань охиндоо хань болох гээд одчихов уу даа” гэж өөрийгөө тайвшруулсан. Харин хүү минь нас барахад… бодох ч зүйл олддоггүй юм билээ” хэмээгээд тэр цурхиртал уйллаа.

Аймшигт ослоор ээжийгээ, ханиа, хоёр үрээ алдсан эмэгтэй Өмнөд Солонгосоос нулимстай, нуранги шиг хүнд гунигтай ярьж байна…

-ОСОЛ-

Долдугаар сарын 15-ны өдөр тэр осол болсон. “Учиртай” гэлцдэг Архангай аймгийн Цагаан даваа. 300 литр шатахуун тээж явсан ачааны машины тоормоз гэнэтхэн ажиллахаа больсноор бүх зүйл эхэлсэн юм. Жолооч нь арга ядахдаа даваа өгсүүлээд том тэргээ хажуу тийш онхолдуулж зогсоов. Харамсалтай нь тээшийн хэсэг цоорч, шатахуун асгарч, доош урсаж эхэлжээ.

Яг энэ үед даваа өөд гурван машин, нэг мотоцикл чиглэж явлаа. Урссан шатахуун дээр дугуй эргэж, багахан үрэлтийн хүч үүсэхэд л гал маналзаж, дэлбэрэлт болох эрсдэлтэй… Нэг мэдэхэд л хар утаа суунаглаж, дараагийн хоромд мөнөөх гурван машин, нэг мотоцикл шил шилээ даран дэлбэрчээ.

Тэрхүү гурван машины нэг, “Соната-3” дотор Ж.Банзрагчийн гэр бүл сууж явсан юм. Том охин Б.Энэрэл нь таван настай дүү Б.Ундрахтайгаа урд талын суудал дээр. Харин эхнэр О.Цэнгэл нь 10 настай хүү Б.Бадрах, дөрөвхөн сартай бага хүү Б.Тэгшжаргал, ээж нарынхаа хамтаар арын суудал дээр…

“Цонхоор харахад газраар нэг шингэн зүйл асгарчихсан байсан. Нэг л муу совин татаад, “Буцъя аа, хайр аа” гэж нөхөртөө хэлсэн. Тэр минь жолоогоо эргүүлдгийн даваан дээр урд талын машин таг зогсчихлоо. Гэтэл яах ийхийн зуургүй тас хар утаа маналзаад л, цаашаа юу болсныг санахгүй байна…” гэж О.Цэнгэл ярьсан юм.

Нэг ухаан ороход нь машин шатаж байв. Хэн нэгэн хаалга онгойлгосон гэх. “Хэн хаалга онгойлгосныг мэдэхгүй. Цамц шатаж байхаар нь тайлж шидчихээд, дөрвөн сартай хүүгээ хамгийн түрүүнд тэврээд л хар гүйхээрээ гарсан”.

Машиндаа долуул явсан энэ гэр бүлийн бүх гишүүн айхавтар ослоор түлэгдсэн ч эхэндээ хэнийх нь ч амь нас эрсдээгүй юм. Сайхан сэтгэлтэй жолооч таарч, тэднийг хамгийн ойролцоох сумын эмнэлэгт хүргэж өгчээ. Тэнд анхны тусламж авсны дараа аймгийн төвийн эмнэлэгт яаралтай хүргэгджээ.

-ЭХНИЙ ХАГАЦАЛ–

О.Цэнгэл, “Миний охины нүүр ам нь ямар болчихсон байсан гээч. Харахаас нүд хальтирмаар. Би эмнэлэгт “Охиныг минь авраач” хэмээн орилсоор байсан.

Маргааш өглөө нь миний охины хэвтсэн өрөө рүү эмч нар пир пархийн гүйлдээд л орчихсон. Би охиноо харсаан. Миний охины нүүрийг бүтээчихсэн байсан /уйлав/. Би охиныхоо духан дээр нь нэг үнэрлээд л, салах ёс хийсэн…”

Яах ийхийн зуургүй эрээлжлэн өнгөрсөн тэр өдрийн маргааш ингэж дунд охин, таван настай Б.Ундрал нь шархаа даалгүй тэнгэрт оджээ. Дараа нь яаралтай нисдэг тэргээр тэднийг Улаанбаатар хот руу, ГССҮТ-д хүргэж байхад О.Цэнгэл охиноо нас барсныг нөхөртөө хэлж зүрхлээгүй ажээ. Тэнгэрт одсоныг нь зөвхөн тэр л мэдсэн учраас.

Зөнтэй юм шиг “Охин зүгээр үү?” гэж нөхрөө асуухад “Зүгээр ээ” хэмээн хариулж… Талийгаач охин сэргэлэн цовоо, найз нөхөд олонтой, ухаалаг хэрсүү хүүхэд байжээ. “Миний охиныг найз нөхдөөс нь асуухад мэднэ дээ. Ямар цовоо, хэрсүү охин байсан гээч” хэмээгээд О.Цэнгэл дахиад л уйлав. Аргагүй шүү дээ. Дөнгөж дэлбээлж буй турьхан цэцэг шиг тавхан настай, нар сар шиг охиноо нас барсныг дуулах, нөхөртөө дуулгахгүй нуух, энэ бүхнийг эргэн дурсах хөнгөхөн ачаа биш.

Ингээд Ж.Банзрагчийн гэр бүл “Болно, ард нь гарна” гэсэн итгэлтэй ГССҮТ-д байршицгаав. Тэнд шаардлагатай бүх эмчилгээ, сувилгааг яаралтай хийнэ. Нөхөр Ж.Банзрагч 80-90 хувийн түлэгдэлтэй. Давхар бөөрний дутагдалд орсны улмаас диализын аппаратад орохоор Улсын гуравдугаар төв эмнэлэг рүү байн байн хүргэгдэх хэрэгтэй болж. Хүү Б.Бадрах мөн тун хүнд биеийн байдалтай, битүү боолттой, хэвтэрт. Том охин Б.Энэрэлийн амь нас ч дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэнэ. Харин дөрвөн сартай нялзрай үр бурхны авралаар шарх гайгүйтэй тул нэг их удалгүй эмнэлгээс гарсан юм.

Гэвч бурхан ханасангүй.

-УРТ ХАР ҮС, ИЛ ГАРСАН ГУРВАН ХУРУУ-

О.Цэнгэл тэргэнцэр дээр суугаад нөхөр, хүүхдүүдийнхээ хэвтэж буй өрөөгөөр орж, гарах боломжтой байв. 10 настай хүү нь дорвитой ярьж ч чадахгүй байжээ. Ярьж чадахгүй учраас нүдээрээ ёроолгүй гүн үгсийг “хэлнэ”.

“Ээж ээ, ээж ээ гэж дуугараад л цааш ярихгүй. Тэр харц. Нэг л тийм хэцүү харц… Би ээж нь юм чинь хүүгийнхээ харцыг хараад мэднэ шүү дээ. Ямар нэгэн юм хэлэх гээд л, эсвэл асуух гээд ч байх шиг харц” гэж бүсгүй дурсана. Ж.Банзрагч, О.Цэнгэл хоёр. Нэг охиноо алдсан ч сөхрөхгүй гэж сэтгэлээ хатамжилсан залуу, хөдөлмөрч хос. Сайн аав, ээж.

Нөхөр нь хүүгийнхээ адил битүү боолттой, хэвтэрт байжээ. Эхнэр О.Цэнгэл нь тэргэнцэртээ суугаад уулзахаар өрөөнд нь ороход тэр хоёр цөөн ч болов үг сольж амжина.

Ж.Банзрагч эхнэрийнхээ урт, хар үсэнд дуртай байж. Үсээ тайруулахад нь тун дургүй, үсийг нь илдэг, самнаж өгдөг байв. Харин түлэгдсэн үед гаднын халдвар авах эрсдэл өндөр тул бүсгүйн урт үсийг эмч нар хусчихжээ. Тийм учраас толгойгоо алчуураар боогоод О.Цэнгэл нөхөртэйгөө уулзсан аж.

Тэгэхэд нь Ж.Банзрагч, “Өө, үсгүй болчихож. Чамайг ч одоо бүтэн жил харахгүй болох нь дээ” хэмээжээ. “Тэр минь тэгж хэлээд инээмсэглэсэн. Инээмсэглэсэн нь боолтны цаанаас мэдэгдсэн. Тэгж хөнгөн хошигнож байсан юм, миний хань”…“Гар нь боолттой, гуравхан хуруу нь цухуйчихсан байсан…” О.Цэнгэл тэр гурван хуруунд нь хуруугаа чанга гэгч нь хүргэж, тэгж “хамтдаа” гэдгээ илэрхийлж байлаа.

Долдугаар сарын 22 буюу осол гарснаас долоо хоног өнгөрчээ. Аймшигт мэдээ. О.Цэнгэлд сувилагч, нөхрийнх нь амьсгал хураасныг дуулгав. Бүсгүй том охинтойгоо нэг өрөөнд байсан тул цочоож, сэрээж болохгүй хэмээн их тэвчжээ. Гэхдээ чадсангүй. Орилоон.

“Уйлж охиноо сэрээхгүй гэж бодсон ч чадаагүй ээ. Шууд орилоод л уйлчихдаг юм билээ”. Бурхнаас өгсөн сорилтыг хамтдаа даван туулна гэж зориглож байсан нэгэн түшиг тулгуур нь, хайртай эр хүн нь охиных нь араас ийн тэнгэрт хальжээ.

О.Цэнгэл нулимстай дурсана. “Тэр минь дэндүү, дэндүү сайн хань байсаан. Анх намайг төрөхөд, охиноо өлгийдөж ч чадахгүй байхад минь тэр гозойтол өлгийдөж өгдөг сөн. Би өөрөө ч мэдээгүй байхад “Нүүрэн дээр чинь юм гарчхаж” хэмээн хэлж өгдөг байсан сан. Дэндүү хөдөлмөрч, дэндүү сайхан сэтгэлтэй. Үргэлж намайгаа, хүүхдүүдээ гэдэг байсан…”

-ШИЛ ДАРСАН САЛАХ ЁСУУД-

Цаг хугацаа өнгөрч, эмчилгээ хийгдсээр. Нөхөр, охин хоёрынхоо араас гашуудсан нулимс нь хатаж амжаагүй байхад долдугаар сарын 29-нд О.Цэнгэлийн ээж мөн өвчнөө даалгүй өөд боллоо. Үүнээс хоёрхон хоногийн дараа хүү Б.Бадрах ч бас тэнгэрт халив.

Хүнд, хүнд, хүндээс хүнд ачаа. Гүнээс гүнзгий уй гашуу. “Эхлээд охин маань тэнгэрт одоход гэр бүлийн минь гэрэл гэгээ түрүүлээд явчихлаа гэж бодсон. Дараа нь, нөхөр минь өөд болоход “тэр маань охиндоо хань болох гээд л одчихов уу даа” гэж өөрийгөө тайвшруулсан. Харин хүү минь нас барахад… бодох ч зүйл олддоггүй юм билээ” хэмээгээд О.Цэнгэл цурхиртал уйлна.

Ингээд ургаж, цэцэглэж байсан амьдралдаа О.Цэнгэл 13 настай том охин Б.Энэрэл, дөрвөн сартай бага хүү Б.Тэгшжаргалтайгаа үлджээ.

Одоо Б.Энэрэл охины бие тун амаргүй байдалд буй. О.Цэнгэл ч үлдсэн үрс, тэнгэрт хальсан хайртай хүмүүсийнхээ төлөө гээд шүд зуун тэвчиж буй ч арьс, махаа зулгаалгуулан гүрийж байгаа. Тэднийг яаралтай эдгээхэд энд биш, гаднын оронд эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай гэж эмч нар зөвлөжээ. Ингээд О.Цэнгэл охиныхоо хамтаар наймдугаар сарын 1-ний өдөр чартерын нислэгээр БНСУ-ыг зорилоо.

-СОЛОНГОС ДАХЬ ӨДРҮҮД-

“Нэг цагийн дараа залгаж болох уу?” гэж О.Цэнгэл бичжээ. “Болно оо, би хүлээж байя”…

Утас дуугарав. Бүсгүй залгаж байна. Авлаа. Дөнгөж боолтондоо ороод гарч ирсэн түүнтэй бид хоёр болсон процессийн тухай 35 минутын турш ярилцав. Дээрх бичвэрт дурдаагүй яриаг үүгээр бичиж үлдээе.

-Осол яг юунаас үүдэж гарсныг холбогдох албаныхан шалгаж буй юм билээ. Шатахуун ачсан машины жолооч “Битгий яв, буц” гэж зангаж байсан хэмээсэн. Та бүхэн түүний анхааруулгыг харсан уу?

-Эгчид нь үнэхээр ослын шалтгаан юу байсан, түүнийг шалгах ажиллагаа хэрхэн явагдаж байгаа зэргийг сонирхон тэнхэл бага байна аа. Охиныхоо төлөө тэмцэнэ, чадна гээд энд ирсэн.

Би арын суудалд сууж явсан ч ямар нэг хүний анхааруулга олж хараагүй ээ. Нөхөр маань ч харсан бол тэр дор нь хариу үйлдэл үзүүлэх байсан. Гэр бүлдээ ямар хайртай гээч. Олон жил машин барьж байгаа, сайн жолооч. Замын анхааруулга, тэмдэг тэмдэглэгээг ер анзааралгүй өнгөрөөдөггүй хүн.

-Охины тань болон таны биеийн байдал ямар байна вэ. Солонгос эмч нарын ярихыг сонссон уу?

-Охин маань монголоос хүндхэн ниссэн. Энд ирсэн өдрөө шууд эхний хагалгаандаа орсон. Биеэр нь халдвар бүрэн тархсан тул эхний ээлжид халдвартай голомтуудыг нь авна гэж ойлгосон. Бактерийн, мөөгөнцөрийн халдвар авсан гэсэн.

Нэг уушги нь устсан учраас усыг нь соруулж авсан байна билээ. Нөгөө уушги нь ч бас устах магадлалтай байна гэж эмч хэлсэн. Үүний дээр шээс нь тун бага гарч байна, бөөр орлуулах диализын аппаратад орох болно хэмээсэн. Ер нь нөхцөл байдал хаашаа ч гэнэтхэн эргэж магадгүй гэсэн л дээ. Шаардлагатай бол хэдэн ч хагалгааг яаралтай хийнэ гэсэн. Тэгэхээр яг тэдэн воны зардал гарна гэж тогтсон ханш хэлэхгүй байна лээ.

Би охиныхоо төлөө тэснэ гээд л энд ирсэн учраас өөртөө өвчин хэлж, ялархахгүй. Гэхдээ арьс, махаа зулгаалгуулаад л… Хоёр гар, хоёр хөл гүн түлэгдсэн. Зүүн тал нь арай гайгүй.

Одоо би 14 хоногийн карентинд байгаа. Тусгаарлалтын эмнэлэгт буй учраас хагалгаанд ороогүй. Охинтойгоо ч уулзаж чадахгүй байна. Карентинаас гараад жинхэнэ эмнэлэгтээ очвол надад хагалгаа хийнэ гэсэн.

-Та хоёрын маань эмчилгээний зардал ойролцоогоо