Хууль, тогтоолыг баталж, УИХ-ын ээлжит бус чуулган өндөрлөв

Улсын Их Хурлын 2020 оны ээлжит бус чуулганы (2020.08.28) нэгдсэн хуралдаан 14 цаг 26 минутад эхэллээ. Хуралдааны эхэнд Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар, Монгол Улсын иргэний амьд явах, эрүүл аж төрөх эрхийг хангахын төлөө эв санал нэгдэн ажиллах эрхэм зорилгын дор гишүүд санал нэгдэн, Ардын эрүүл мэндийг дэмжих лобби бүлгийг байгуулсныг мэдэгдэв.

Тус лобби бүлгийн гишүүд Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбарт шийдэл хүлээсэн асуудал бэрхшээлийг уг сууриар нь арилгаж, дэлхий дахины дэвшилтэт ололт, туршлагыг эх орвндоо нэвтрүүлэх төрийн бодлого, хуулийг санаачлан батлахын төлөө идэвхтэй ажиллах юм байна. Ардын эрүүл мэндийг дэмжих лобби бүлэг 2020-2024 оны Улсын Их Хурлын бүрэн эрхийн хугацаанд эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн тогтолцоог боловсронгуй, үр өгөөжтэй болгож, эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэн, эмнэлгийг улс төрөөс ангид байлгах хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, “Элэг бүтэн Монгол” хөтөлбөрийн үр ашиг, өгөөж далайцыг өсгөн нэмж, элэгний В, С, Д вирусын улмаас өвдөн шаналж буй 100.000 гаруй иргэнээ эмчлэгдэх боломжоор хангах, хорт хавдрын эрт илрүүлгийг олон улсын жишигт хүргэхийн төлөө ажиллах юм байна.

Мөн нийгмийн өвчин болон нэвчиж, олон талын урхагг үр дагаврын уг шалтгаан болсон архидалт, мансуурлын эсрэг бодлого боловсруулж ажиллах, үйлчлүүлэгч, эмчлүүлэгчийн эрүүл мэндийн эрхийг хамгаалах хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлж, өмчлөлийн бүх хэлбэрийн эрүүл мэндийн байгууллага, ажиллагсад иргэдийн санал хүсэлтийг төрийн бодлогод бодитой тусгах, хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих гэсэн үндсэн 4 чиглэлд иргэдийн санал бодол, хүсэл сонирхолд түшиглэж, судалгаа шинжилгээнд тулгуурлан, идэвх санаачилгатай ажиллана гэжээ. Тус лобби бүлгийн гишүүдэд Улсын Их Хурлын дарга ажлын өндөр амжилт хүслээ.

УИХ дахь АН-ын бүлэг 3 хоногийн завсарлага авлаа

Хуралдаанаар эхлээд Монгол Улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулахаар танилцуулах үед Улсын Их Хурал дахь АН-ын бүлэг санал хэлэв. Дээрх хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг 2020 оны 08 дугаар сарын 21-ний өдөр чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх үеэр Улсын Их Хурал дахь АН-ын бүлэг тав хоногийн завсарлага авсан юм. Завсарлагын хугацаа өнөөдөр дуусч байгаа бөгөөд дахин гурав хоногийн завсарлага авч буйг Улсын Их Хурлын гишүүн, Улсын Их Хурал дахь АН-ын бүлгийн дарга Д.Ганбат мэдэгдэв.

Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнийг томилох, чөлөөлөх асуудлыг хэлэлцэв

    

Иймд дараагийн асуудал буюу Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнийг томилох, чөлөөлөх асуудлыг хэлэлцэв. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн саналыг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Ө.Шижир танилцууллаа.

Сонгуулийн төв байгууллагын тухай 4 дүгээр зүйлийн 4.2-т “Хорооны гишүүний тавыг Улсын Их Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо, хоёрыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, хоёрыг Улсын дээд шүүх төрийн жинхэнэ албан хаагчдаас санал болгосноор Улсын Их Хурал зургаан жилийн хугацаагаар томилно” гэж заасны дагуу Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн Ажлын албаны дарга Даваанямын Даваа-Очирыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнд нэр дэвшүүлж байгаа гэв. Даваанямын Даваа-Очир нь 57 настай, 1971-1981 онд нийслэлийн ерөнхий боловсролын 14 дүгээр сургуулийг, 1982-1987 онд ОХУ-ын Дотоод явдлын яамны академид эрх зүйч мэргэжлээр тус тус суралцаж төгсчээ.

2005 онд ОХУ-ын Дотоод явдлын яамны академид хууль зүйн ухааны докторын зэрэг,  2006 онд профессор цол хамгаалсан. Эхнэр, хүүхдүүдийн хамт амьдардаг. Д.Даваа-Очир нь 33 жил төрийн албанд ажилласан. Энэ хугацаанд нийслэлийн Шийдвэр гүйцэтгэх газрын дарга, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын Сургалтын төвийн захирал, Цагдан хорих 461 дүгээр ангийн дарга, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын дэд дарга, Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүнээр тус тус ажиллаж байсан. 2017 оноос өнөөдрийг хүртэл Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн Ажлын албаны даргаар ажиллаж байгаа бөгөөд холбогдох бүхий л шаардлагыг бүрэн хангаж байгаа гэв.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны саналыг Улсын Их Хурлын гишүүн, тус Байнгын хорооны дарга Л.Энх-Амгалан танилцууллаа. Сонгуулийн төв байгууллагын тухай 6 дугаар зүйлийн 6.3-ын дагуу Сонгуулийн ерөнхий хорооны зарим гишүүн чөлөөлөгдөх хүсэлтээ гаргасан тул уг хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2-т заасны дагуу Жамсранжавын Болд, Пүрвээгийн Дэлгэрнаран, Эрдэнийн Түвшинжаргал нарыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнд нэр дэвшүүлж байгаагаа танилцуулсан.

Жамсранжавын Болд нь 1976 онд Улаанбаатар хотод төрсөн, 44 настай. Халх, эхнэр хүүхдийн хамт амьдардаг. Цагдаагийн ерөнхий газрын дарга, цагдаагийн хурандаа цолтой. Төрийн албанд 34 дэх жилдээ ажиллаж байгаа туршлагатай. 1997 онд Цагдаагийн дээд сургуулийг хууль мэргэжлээр, 2008 онд Удирдлагын академийг төрийн удирдлагын менежер, 2009 онд Билэг дээд сургуулийг хууль зүйн магистр зэрэгтэйгээр тус тус төгссөн. 1996-2001 онд Хэнтий аймгийн Цагдаагийн газарт мөрдөн байцаагч, 2001-2006 онд Баянзүрх дүүгийн Цагдаагийн хэлтэст мөрдөн байцаагч, ахлах мөрдөн байцаагч, 2006-2010 онд Мөрдөн байцаах газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэг мөрдөх хэлтэст ахлах мөрдөн байцаагч, 2010-2011 онд Мөрдөн байцаах газрын Онц хүнд гэмт хэрэг мөрдөх хэлтэст ахлах мөрдөн байцаагч, 2011-2012 онд  Мөрдөн байцаах албаны Зохион байгуулалттай гэмт хэрэг мөрдөх хэлтэст чиглэлийн мөрдөн байцаагч, 2012-2015 онд Мөрдөн байцаах албаны Зохион байгуулалттай гэмт хэрэг мөрдөх хэлтэс, газар, тасгийн дарга, 2015-2017 онд Эрүүгийн цагдаагийн газрын Хар тамхитай тэмцэх хэлстийн тасгийн дарга, 2017 онд  Эрүүгийн цагдаагийн газрын албаны Зохион байгуулалттай гэмт хэрэг мөрдөх хэлтсийн дарга, 2017-2019 онд  Хэнтий аймгийн Цагдаагийн газрын дарга, 2019-2020 онд Цагдаагийн ерөнхий газрын дэд дарга, 2020 оны 8 дугаар сараас Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын албан тушаалыг хашиж байгаа юм байна.

Нэр дэвшигч Пүрвээгийн Дэлгэрнаран нь 1964 онд Улаанбаатар хотод төрсөн. 56 настай. Хотгойд, эхнэр, хүүхдийн хамт амьдардаг. Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Захиргаа, хүний нөөцийн хэлтэст ахлах референт. Улсад 32 жил ажиллаж байгаа бөгөөд үүнээс төрийн албанд 7 дахь жилдээ ажиллаж байгаа туршлагатай. 1989 онд ЗХУ-ын Москвагийн Цэргийн дээд сургуулийг улс төр судлаач мэргэжлээр, 1996 онд МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг эрх зүйч мэргэжлээр тус тус төгссөн. 1989-1990 онд Талх чихэр үйлдвэрийн хорооны дарга, 1990-1991 онд Улаанбаатар хотын Хөдөлмөрч залуучуудын эвлэлийн дэд дарга, 1991-1993 онд Улаанбаатар хотын Залуучуудын холбооны дарга, 1993-1995 онд Хүн ам, бодлого хөгжлийн яаманд ахлах түшмэл, 1995-1997 онд Улсын Их Хурал дахь намын бүлэгт зөвлөх, 1997-1999 онд “Прогоноз” төвд эрдэм шинжилгээний ажилтан, 1999-2000 онд Үндэсний соёл, амралтын хүрээлэнгийн захирал, 2000-2003 онд Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын дарга, 2003-2005 онд Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын орлогч, 2007-2012 онд “Автобус 3” компанийн захирал, 2012-2013 онд Автотээврийн газрын дарга, 2012-2020 онд “Автотээврийн үндэсний төв” төрийн өмчит үйлчилгээний газрын тэргүүн дэд захирал, захиралын зөвлөх, 2020 оны 08 дугаар сараас Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Захиргаа, хүний нөөцийн хэлтсийн ахлах референтээр ажиллаж байгаа юм байна.

Нэр дэвшигч Эрдэнээ овогтой Түвшинжаргал нь 1976 онд Улаанбаатар хотод төрсөн. 44 настай, халх. Эхнэр, хүүхдийн хамт амьдардаг. Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хууль эрх зүйн хэлтсийн дарга, улсад 27 жил ажиллаж байгаа бөгөөд үүнээс төрийн албанд 12 дахь жилдээ ажиллаж байгаа туршлагатай. 1999 онд Академийн Удирдахуйн ухааны сургуулийг төрийн удирдлагын магистр зэрэгтэй тус тус төгссөн. 2001-2009 онд “Од консалтинг” хууль зүйн товчоонд хуулийн зөвлөх, гүйцэтгэх захирал, мөн 2001-2009 онд “Глобал телеком” компанид хуулийн зөвлөх, Монголын өмгөөлөгчдийн холбоонд өмгөөлөгч, “Тэрэлж Алтай” ХХК-ийн захирал, 2009-2012 онд Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хуулийн хэлтэст зөвлөх, 2012-2014 онд Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын албаны ахлах зөвлөх, 2014-2015 онд Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Эрх зүйн шинжилгээний албаны ахлах зөвлөх, 2015-2016 онд Улсын Их Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны ажлын албаны ахлах зөвлөх, 2016 оноос Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хууль эрх зүйн хэлтсийн даргаар ажиллаж байна. Сонгуулийн төв байгууллагын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2-т заасны дагуу Улсын Их Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос Цагдаагийн ерөнхий газрын дарга, цагдаагийн хурандаа Ж.Болд,  Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Захиргаа, хүний нөөцийн хэлтэст ахлах референт П.Дэлгэрнаран, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хууль эрх зүйн хэлтсийн дарга Э.Түвшинжаргал нарыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнээр томилуулахаар нэр дэвшүүллээ.

Уг асуудлыг хэлэлцсэн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Энхболд танилцуулсан.

Танилцуулгуудтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Сүхбаатар, Т.Доржханд, Ш.Адьшаа, Н.Алтанхуяг, Г.Тэмүүлэн нар асуулт асууж, үг хэлсний дараа санал, хураалт явуулан шийдвэрлэв. Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны саналаар Ж.Болдыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнээр томилохыг хуралдаанд оролцсон гишүүд 63.3 хувийн саналаар, Д.Даваа-Очирыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнээр томилохыг хуралдаанд оролцсон 60 гишүүний олонх буюу 42 нь дэмжив.

Э.Түвшинжаргалыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнээр томилохыг гишүүдийн 76.7 хувь нь, П.Дэлгэрнаранг Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнээр томилохыг хуралдаанд оролцсон 61 гишүүний олонх буюу 45 нь дэмжив. Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнээр томилох дээрх саналуудыг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн тул “Сонгуулийн ерөнхий хорооны гишүүнийг томилох, чөлөөлөх тухай” Улсын Их Хурлын тогтоол батлагдаж, Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар уншиж танилцууллаа.

Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг сонслоо

Дараа нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2020 оны 05 дугаар дүгнэлтийг сонслоо. Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн Ш.Цогтоо нэгдсэн хуралдаанд дүгнэлтийг танилцуулав. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэц 2020 оны 7 дугаар сарын 8-ны өдөр дунд суудлын хуралдаанаа хийж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.2 дугаар зүйлийн 2, 14.5 дугаар зүйлийн 1, 14.11 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг нь Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн байна.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.2 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Яллагдагч шүүх, прокурорын мэдэгдэх хуудсаар дуудсан цагт хүрэлцэн ирэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхгүй, эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд саад учруулахгүй байх талаар хувийн баталгааг бичгээр гаргаж, гарын үсэг зурна.”, 14.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Яллагдагч эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд саад учруулахгүй байх, түүнийг дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тогтоосон газар, нутаг дэвсгэрээс гарч явах, Монгол Улсын хилээр гарахыг хязгаарлах, тодорхой газар очих, тодорхой хүнтэй уулзахыг хориглох, тогтоосон замаар зорчихыг яллагдагчид даалгаж, хязгаарлалт тогтоох таслан сэргийлэх арга хэмжээг авах эсэхийг прокурорын саналыг үндэслэн шүүх шийдвэрлэнэ.”, 14.11 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Өсвөр насны яллагдагч, хөхүүл хүүхэдтэй эмэгтэй яллагдагч, жирэмсэн яллагдагчид энэ хуулийн 14.9 дүгээр зүйлд заасан үндэслэлээр, эсхүл урьд авсан таслан сэргийлэх арга хэмжээг зөрчсөн, дахин гэмт хэрэг үйлдсэн бол цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч болно.” гэж тус тус заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн 14 дэх заалтад “… Гэм буруутай нь хуулийн дагуу шүүхээр нотлогдох хүртэл хэнийг ч гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож үл болно. ...” гэснийг зөрчөөгүй байна хэмээн Үндсэн хуулийн цэц дүгнэлт гаргажээ.

Танилцуулгатай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхбаяр, Н.Учрал нар үг хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн.

“Зээлийн хүүг бууруулах стратеги батлах тухай” УИХ-ын тогтоолыг батлав

Үндсэн хуулийн цэцийн 2020 оны 05 дугаар дүгнэлтийг сонссоны дараа “Зээлийн хүүг бууруулах стратеги батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг явууллаа. Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Булгантуяа танилцуулсан. Төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэхдээ чуулганы нэгдсэн хуралдааны анхны хэлэлцүүлгээр олонхын дэмжлэг авсан, төслийн хавсралтын 1.5-д “Банкны зээлийн бүтээгдэхүүнийг боловсронгуй болгож иргэдийн шууд орлогоор барьцаалсан бүтээгдэхүүнд өөрчлөлт оруулах” гэсэн 6 дахь дэд заалт нэмэх, 2.4-т “Мөнгө хүүлэлтийг хязгаарлах зорилгоор зээлийн хүүгийн хязгаарыг тогтоох” гэсэн 4 дэх дэд заалт мөн нэмэх, хавсралтын 2.1 дэх заалтын “Банкны зээлийн хоёрдогч захыг активын удирдлагын үйл ажиллагааны үндсэн дээр хөгжүүлэх зорилгоор Активын удирдлагын мэргэшсэн институцийн эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх” гэсэн 3 дахь дэд заалтыг хасах зэрэг зарчмын зөрүүтэй саналуудыг төсөлд нэг бүрчлэн тусгасан байна.

Улсын Их Хурлын даргын зүгээс тогтоолын төслийн 2 дахь заалтыг гүйцээн боловсруулах чиглэл өгсний дагуу уг асуудлыг Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцлээ. Цар тахлын улмаас эдийн засагт үүссэн уналтын мөчлөг хир удаан үргэлжлэх нь тодорхойгүй, эдийн засгийн өсөлт, бууралтын хувийг бүрэн таамаглах боломжгүй энэ үед зээлийн хүүг жил тутамд 1 хувь бууруулахаар тэгшитгэн тогтоох нь зохимжгүй тул төслийн заалтыг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж үзсэн байна.

“Зээлийн хүүг бууруулах стратеги батлах тухай” Улсын Их Хурлын тоггоолын төсөлд анхны хэлэлцүүлгээр олонхын дэмжлэг авсан саналуудыг төсөлд тусган, тогтоолын төслийг хууль зүйн техникийн талаас хянан үзэж, нэр томьёо, хэл найруулгын засвар, өөрчлөлтийг төсөлд бүрэн тусгасан болохыг Х.Булгантуяа гишүүн танилцуулав.

Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганбат, Ж.Мөнхбат нар асуулт асууж, Байнгын хорооны дарга Ж.Ганбаатар хариулт өгсөн. Дараа нь санал хураалт явуулахад нэгдсэн хуралдаанд оролцсон 58 гишүүний 32 нь буюу  55.2 хувийн саналаар дэмжснээр “Зээлийн хүүг бууруулах стратеги батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолыг батлав.

Хуулийн төслүүдийг баталлаа

Нэгдсэн хуралдаан Төсвийн зарим тусгай шаардлагын үйлчлэлийг түр түдгэлзүүлэх, мөрдөх хугацааг хойшлуулах тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгээр үргэлжилж, Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ш.Раднаасэд танилцууллаа. Төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэхдээ чуулганы нэгдсэн хуралдааны анхны хэлэлцүүлгээр олонхын дэмжлэг авсан саналыг нэмж тусган төслийн эцсийн хувилбарыг бэлтгэжээ. Төслийн гарчгийг Төсвийн зарим тусгай шаардлагын үйлчлэлийг түр түдгэлзүүлэх, мөрдөх хугацааг хойшлуулах гэж өөрчлөн, түдгэлзүүлэх тусгай шаардлагын хүрээг нэмэгдүүлэн тогтоож, үйлчлэх хугацааг нэг жилээр хойшлуулах зохицуулалтыг нэмж тусгажээ. Хуулийг баталсан өдрөөс нь эхлэн дагаж мөрдөхөөр тусгасан байна. Төслийг хууль зүйн техникийн талаас хянан үзэж, нэр томьёо, хэл найруулгын засвар, өөрчлөлтийг төсөлд бүрэн тусгасан болохыг Ш.Раднаасэд гишүүн танилцуулав.

Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асуух шаардлагагүй хэмээн үзсэн тул санал хураалт явууллаа. Нэгдсэн хуралдаанд оролцсон 60 гишүүний 46 нь буюу  77.6 хувийн саналаар дэмжин Төсвийн зарим тусгай шаардлагын үйлчлэлийг түр түдгэлзүүлэх, мөрдөх хугацааг хойшлуулах тухай хуулийг баталлаа.

Дараа нь Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2021 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2022-2023 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийн төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийлээ. Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Амартүвшин танилцууллаа.

Төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэхдээ чуулганы нэгдсэн хуралдааны анхны хэлэлцүүлгээр олонхын дэмжлэг авсан саналыг нэмж тусган төслийн эцсийн хувилбарыг бэлтгэсэн байна. Эдийн засгийн тодорхой бус нөхцөл байдал үргэлжилж байгаатай хэдий ч ирэх гурван жилд нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн алдагдлыг ДНБ-нд эзлэх хэмжээг 2021 онд 5.1 хувь, 2022 онд 3.6 хувь, 2023 онд 2.8 хувь байхаар төсвийн үзүүлэлтийг сайжруулж, Засгийн газрын өрийн ДНБ-д эзлэх хэмжээг 2021-2023 онд 61.9 хувиас  53.2 хувь болгож бууруулахаар төлөвлөөд байгаа талаар Г.Амартүвшин гишүүн танилцуулав.

Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асуух шаардлагагүй хэмээн үзсэн тул санал хураалт явууллаа. Нэгдсэн хуралдаанд оролцсон 62 гишүүний 45 нь буюу  72.6 хувийн саналаар дэмжин Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2021 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2022-2023 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийг эцэслэн баталлаа.

Хуралдаанаар хэлэлцсэн дараагийн асуудал бол Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2020 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2021-2022 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлэг байсан. Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Анандбазар танилцуулсан бөгөөд Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асуух шаардлагагүй хэмээн үзэв. Ингээд Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2020 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2021-2022 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг эцэслэн батлах санал хураалт явуулахад гишүүдийн олонх дэмжин, баталлаа.

Төсвийн тодотголын төслийн хамт өргөн мэдүүлсэн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвараас хөнгөлөх, чөлөөлөх тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай,  Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Гаалийн албан татварыг хөнгөлөх тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай, Гаалийн албан татвараас хөнгөлөх тухай, Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх тухай, Ерөнхий боловсролын сургуулийн хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээний тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын шимтгэлээс чөлөөлөх, ажилгүйдлийн даатгалын сангаас дэмжлэг үзүүлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд болон “Тогтоолын хавсралтад нэмэлт оруулах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгээр чуулганы нэгдсэн хуралдаан үргэлжиллээ.

Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Ганбаатар танилцуулав. Тус Байнгын хороо 2020 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдрийн хуралдаанаараа хууль, тогтоолын төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлгийг явуулахдаа Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.1 дэх хэсэгт заасны дагуу нэгдсэн хуралдааны анхны хэлэлцүүлгээр олонхын дэмжлэг авсан саналыг төсөлд нэмж тусган эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн төсөл болон хууль, тоггоолын төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн тухай танилцуулгыг хэлэлцжээ.

Байнгын хорооны хуралдаанаар хууль, тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийх үед Упсын Их Хурлын гишүүн Ц.Даваасүрэн Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн танилцуулгад Монгол Улсын эмийн зах зээлд байгаа 3 эм тутмын 1 нь хуурамч гэж дурдсаныг анхаарч, Нийгмийн бодлогын байнгын хороо энэ асуудлаар ажлын хэсэг байгуулан, Улсын Их Хурлаас тодорхой шийдвэр гаргах нь зүйтэй, Улсын Их Хурлын гишүүн Ш.Раднаасэд эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд Эрүүл мэндийн байгууллага эрүүл мэндийн даатгалгүй иргэнд үзүүлсэн эмнэлгийн яаралтай түргэн тусламж, халдварт өвчний оношилгоо, эмчилгээ, өрх, сум, тосгоны хэмжээнд үзүүлэх зарим тусламж, үйлчилгээнээс бусад тусламж үйлчилгээний төлбөрийг тухайн иргэнээс авахаар тусгагдсан нь иргэдэд хүндрэл үүсч болзошгүй байна гэсэн саналуудыг хэлсэн байна.

Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн төсөл болон төслүүдийг эцсийн хэлэлцүүлэт бэлтгэсэн гэв.

Санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн, О.Цогтгэрэл нар үг хэлж, байр сууриа илэрхийлэв. Түүнчлэн Төсвийн байнгын хорооны дарга болон Эрүүл мэндийн сайдаас хариулт, тайлбар авсан. Ингээд төсвийн тодотголын төслийн хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төсөл нэг бүрийг эцэслэн батлах санал хураалт явуулж, баталлаа.

Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг баталлаа

Дараа нь Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн гурав дахь хэлэлцүүлгийг хийсэн. Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Батсуурь танилцуулав. Байнгын хороо 2020 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдрийн хуралдаанаараа дээрх хуулийн төслүүдийн гурав дахь хэлэлцүүлгийг хийсэн байна. Нэгдсэн хуралдааны хоёр дахь хэлэлцүүлгээр олонхын дэмжлэг авсан саналуудыг төсөлд нэмж тусган, төслүүдийн эцсийн хувилбарыг бэлтгэсэн гэв.

Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд улсын төсвөөр санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээ, барилга байгууламжийн жагсаалтаас 1 төсөл арга хэмжээг хасч, 34 төсөл арга хэмжээнд өөрчлөлт оруулснаар нийт 12 тэрбум 731.3 сая төгрөгийг 2020 онд санхүүжих дүнгээс бууруулахаар өөрчилжээ. Харин 2020 оны төсвөөр батлагдсан боловч тодотголын төсвөөс хасагдсан 37 төсөл арга хэмжээг буцаан нэмж тусгах болон төсөлд тусгагдсан 18 төсөл арга хэмжээний санхүүжих дүнг нэмэгдүүлснээр төслийн 2020 онд санхүүжих дүнг  12 тэрбум 171 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэхээр болсон байна. Мөн хэрэгжих боломжийг бүрдүүлэхийн тулд хөрөнгө оруулалтын 4 төсөл, арга хэмжээний нэрийг өөрчлөхөөр тусгажээ.

 

Өвөрхангай аймгийн суурь зардлыг 560.3 тэрбум төгрөгөөр, Үндсэн хуулийн цэцийн урсгал зардлыг 235 сая төгрөгөөр, Улсын Их Хурлын төсвийг 301.3 сая төгрөгөөр, Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын багцын эргэн төлөгдөх цэвэр зээлийн зардлыг 4 тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдүүлэх, Үндэсний аудитын газрын урсгал зардлыг 536.3 сая төгрөгөөр, Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын урсгал зардлыг 4 тэрбум төгрөгөөр тус тус бууруулахаар болжээ.

Ийнхүү нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн нийт орлого, нийт зарлага, төсвийн тэнцэл зэрэг эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтийг Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээс өөрчлөлгүйгээр нийт тэнцвэржүүлсэн орлогын 9 их наяд 730.9 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 25.2 хувь, нийт зарлагыг 14 их наяд 577.5 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 37.7 хувь, нэгдсэн төсвийн нийт тэнцвэржүүлсэн тэнцлийн алдагдал 4 их наяд 846.6 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 12.5 хувьтай тэнцүү байхаар тооцсон байна. Байнгын хороо төсвийн холбогдох хэлэлцүүлгийг хийж, гурав, дөрөв дэх хэлэлцүүлгийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж, батлуулахаар санал, дүгнэлтдээ дурдсан.

 Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн О.Цогтгэрэл үг хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн. Ийнхүү төсвийн тодотголын гурав дахь хэлэлцүүлгийг хийсний дараа Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийн дагуу дөрөв дэх хэлэлцүүлгийг хийсэн юм. Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг зүйл, заалт бүрээр нь уншиж танилцуулан нэгбүрчлэн санал хураалт явуулан шийдвэрлэлээ. Түүнчлэн Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг зүйл, заалт бүрээр нь уншиж танилцуулан, нэгбүрчлэн санал хураалт явуулан шийдвэрлэлээ.

Түүнчлэн хуулийн төсөл бүрийг бүхэлд нь батлах санал хураалтыг тус бүрд нь явуулахад Монгол Улсын 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг гишүүдийн 68.2 хувь нь дэмжснээр, Нийгмийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг гишүүдийн 66.7 хувь нь дэмжснээр, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2020 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг гишүүдийн 61.5 хувь нь дэмжин баталсан юм.

“Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлийг батлах тухай” УИХ-ын тогтоолыг баталлаа

Хуралдаанаар хэлэлцсэн дараагийн асуудал бол “Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлийг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлэг байв. Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Батлут танилцууллаа. Тус Байнгын хороо 2020 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдрийн хуралдаанаар дээрх тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийж чуулганы нэгдсэн хуралдааны анхны хэлэлцүүлгээр санал хурааж шийдвэрлэсэн зарчмын зөрүүтэй саналын томъёоллуудыг дараах байдпаар төсөлд бүрэн тусгасан гэв. Тогтоолын төслийн хавсралтад “Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах үүднээс стратегийн зориулалттай нөөцийн бараа, материалын нэр төрөл, тоо хэмжээг нэмэгдүүлж, бараа материалын хадгалалт, хамгаалалтыг сайжруулж, хөргүүр бүхий автоматжуулсан махны зоорь, хүнсний бүтээгдэхүүн хадгалах зориулалт бүхий иж бүрэн механикжуулсан хүнсний агуулах, газрын тосны бүтээгдэхүүнийг хадгалах зориулалттай агуулахын цогцолбор байгуулсан байх”, “Хүүхдийн эрхийг дээдлэн, аливаа хэлбэрийн хүчирхийлэл, сэтгэл зүйн дарамт, хөдөлмөрийн мөлжлөгөөс ангид байлгах чиглэлээр эрх зүйн орчныг чангатгаж, хэрэгжилтэд хатуу хяналт тавих тогтолцоог бий болгосон байх”, “Хилийн чанадад байгаа иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах, улс төрийн болон бусад эрхээ хэрэгжүүлэх, монгол хүүхэд эх хэлээрээ сурч боловсрох боломжийг бий болгосон эрх зүйн орчныг бүрдүүлсэн байх”, “Шинжлэх ухааны байгууллагуудын бүтээл, судалгааны үр дүнг их, дээд сургуулийн сургалтад ашигладаг механизмыг бүрдүүлж, сургалт, судалгаа, инновацын төвүүдийг их, дээд сургуулиуд дээр байгуулсан байх”, “Усалгаатай тариалангийн талбайг нэмэгдүүлэх замаар тэжээл, төмс, хүнсний ногооны тариалангийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж, эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлсэн байх”, “Малын гаралтай түүхий эд боловсруулах, экспортлох үйлдвэр, технологийн парк байгуулж, ажлын байрыг шинээр бий болгож, малчдын орлогыг өсгөсөн байх”, “Гадаадын хөрөнгө оруулалт, худалдааг дэмжсэн төрийн зохицуулалтыг боловсронгуй болгож, нэг цонхны нэгдмэл бодлого хэрэгжүүлж хэвшсэн байх”, “Аймаг, сумын төвийн бүсчилсэн ногоон хөгжлийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт хамруулж, сумдад “Сумын хөпжил" хөтөлбөр хэрэгжүүлэх", “Хоршооны тогтолцоо, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгож, ажилгүйдэл, ядуурлыг бууруулахад дорвитой хувь нэмэр оруулсан байна." зэрэг зарчмын саналуудыг төсөлд нэгбүрчлэн тусгажээ.

Тогтоолын төслийг нэгдсэн хуралдаанаар анхны хэлэлцүүлэг явуулах үед төслийн зарим зүйл, заалтыг гүйцээн боловсруулах чиглэлийг хуралдаан даргалагчаас өгсний дагуу “Шүүх засаглалыг улс төр, бизнесийн бүлгийн