Освенцим бол айдас, хорон муу, хүмүүн бус үйлдлийн бэлгэдэл болсон газар юм. Олон арван мянган хоригдлууд энэ газар гутал, нүдний шил болон бусад хувийн эд зүйлсээ үлдээжээ. Тэдний заримыг архивт, хожим нь хорих лагерийн хохирогчдын хувийн эд зүйлсийг хадгалдаг домогт музейд илгээсэн байна. Освенцимд тэднийг ямар хувь тавилан хүлээж байгааг огт мэдээгүй хоригдлууд болох еврейчүүд биедээ ач холбогдол бүхий үнэ бүхий хувийн эд зүйлээ авч явжээ.

70 жилийн турш энэхүү аяга нь Освенцимын музейд ёроол нь унатлаа хадгалагдаж байна.

Дайн дуусч, нацист лагерийг чөлөөлснөөс хэдэн сарын дараа Польшийн хоригдлууд Освенцимд амь үрэгдэгсдийн дурсгалыг мөнхжүүлэхийг санал болгов. Хүмүүс балгас руу ойр дотны хүмүүсийнхээ ул мөрийг олж, тэдний төлөө залбирч, амь үрэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэхийн тулд ирж эхлэв. Хуучин хоригдлууд 1947 оны 7 -р сард музейн албан ёсны нээлтийг зохион байгуулж, түүнд урьд нь хоригдож байсан хүмүүс, тэдний гэр бүл, Польш, Их Британи, Чехословак, Францын элчин сайдын яамны төлөөлөгчид зэрэг тавин мянга орчим хүн оролцов.

Олон жил өнгөрч, үзэсгэлэн үргэлжилсээр байна. Тэгээд удалгүй 70 орчим жилийн турш нууцыг нууж байсан аяга сэргээн засварлагчдын гарт очив. Савны ёроол нь зэвэрч, суурь нь салж унасан энэхүү аяга хуучин эзнийхээ маш болгоомжтой нуусан нууцыг илчилжээ. Нууц газраас аяга, гинж, бөгж олдсон байна. Тэднийг зотон даавуугаар ороосон бөгөөд баатрын толгой хэлбэртэй тамга хамт байжээ. Мэргэжилтнүүд үнэт эдлэл Польшоос гаралтай болохыг олж мэдээд түүнээс улбаалан ижил төстэй үнэт эдлэл хийжээ.

Еврейчүүдийг хуарангуудад тараахаас өмнө бүх үнэт зүйлсийг булааж авсан боловч хэн ч аяганд анхаарлаа хандуулаагүй бололтой. Удаан хугацааны турш нас барсан эзнийхээ нууцыг цаг хугацаа л илчилжээ. Музейн ажилтнууд хоригдлууд ирээдүйд итгэх итгэлээ хадгалсаар байсан ч тэд хувь заяаныхаа талаар мэдэж байсан бол ийм заль гаргаж тас нуухгүй байсан ч байж магадгүй.

Хүн хэзээч итгэлээ гээдгүйн баталгаа болсон олдвор музейд юу ч үгүй болох хүртлээ хадгалагдсаар байна хэмээжээ.

СайханУул